Veelgestelde vragen over toegankelijkheid

• Ik wil mijn bos of natuurreservaat tijdelijk afsluiten voor bezoekers wegens jacht, beheerwerken, bescherming van fauna en flora of brandgevaar: Kan dat en hoe doe ik dat?
• Kan een buurtweg in een bos of een natuurreservaat afgesloten worden voor alle gebruikers via een toegankelijkheidsregeling?
• Heeft een boseigenaar na een openstellingsperiode van 30 jaar nog altijd de mogelijkheid om de boswegen weer af te sluiten? Of is hier sprake van verkrijgende verjaring van een publiekrechtelijk recht van overgang?
• Wat verstaat de regelgeving onder ‘voetgangers’?
• Kan ik als eigenaar of beheerder van een bos aansprakelijk worden gesteld voor schade aan de bezoekers?
• Mag ik mijn bos afsluiten voor bezoekers?
• Mag een jeugdvereniging bosspelen organiseren in natuurgebieden, inclusief het ophangen en verstoppen van spelmateriaal?
• Zijn natuurgebieden dag en nacht toegankelijk?
• Mogen wandelaars met honden aan de leiband van de paden af?
• Mogen geocachers hun caches verstoppen op meer dan 3 meter van toegankelijke wegen?
• Wat met wandelingen georganiseerd voor grote groepen?

Ik wil mijn bos of natuurreservaat tijdelijk afsluiten voor bezoekers wegens jacht, beheerwerken, bescherming van fauna en flora of brandgevaar. Kan dat en hoe doe ik dat?
In sommige periodes kan het noodzakelijk zijn om een gebied geheel of gedeeltelijk  af te sluiten om de veiligheid van de bezoekers te kunnen garanderen. Dat is het geval bij jachtactiviteiten, acuut brandgevaar of gevaarlijke beheerwerken zoals het vellen van bomen. Ook voor de bescherming van kwetsbare broedgevallen of populaties of kwetsbare vegetaties kan het nodig zijn om tijdelijk bepaalde delen of volledige gebieden af te sluiten voor bezoekers.

Om openbare bossen en erkende natuurreservaten tijdelijk ontoegankelijk te verklaren is een machtiging van Natuur en Bos nodig. Voor jachtactiviteiten kan die machtiging jaarlijks of per broedseizoen gegeven worden.
Voor private bossen is strikt genomen geen toestemming nodig om het gebied ontoegankelijk te maken. Als de privébeheerder subsidies voor openstelling ontvangt van Natuur en Bos, moet hij zich wel houden aan een aantalnormen. Zo kan een bos maximaal 5 maanden per jaar afgesloten worden om ecologische redenen, na akkoord van Natuur en Bos. Voor jacht- of exploitatieactiviteiten kan de beheerder zijn bos maximaal 2 maanden afsluiten. 

Om een tijdelijke ontoegankelijkheid aan te kondigen, moet de beheerder gebruik maken van de verbodsaffiches V.16 t.e.m. V.19 in de bijlage bij het Besluit Vlaamse Regering van 5/12/2008 betreffende de toegankelijkheid van de bossen en de natuurreservaten.

Deze verbodsaffiches moeten een aantal gegevens bevatten, zoals:

• De plaats waar het tijdelijk verbod voor bezoekers van toepassing is
• Het begin en einde van het tijdelijk verbod
• De groep van gebruikers waarop het tijdelijk verbod van toepassing is (meestal iedereen maar soms beperkt tot bijvoorbeeld ruiters en gespannen of fietsers)
• De verantwoordelijke voor het plaatsen van de verbodsaffiche
   

De beheerder van het gebied is verantwoordelijk voor het plaatsen van de verbodsaffiches. Het plaatsen kan wel gedelegeerd worden, bijvoorbeeld aan de exploitant of uitvoerder van gevaarlijke beheerwerken of aan de jachtrechthouder. Dat gebeurt via een soort dienstenovereenkomst waarbij de jachtrechthouder of de exploitant een materiële handeling voor de beheerder verricht. De overeenkomst kan deel uitmaken van de jachtpachtovereenkomst of vervat zitten in de exploitatievoorwaarden. In de overeenkomst/exploitatievoorwaarden moet ook gestipuleerd worden wat de gevolgen zijn als de jager/exploitant zijn voorwaarden niet nakomt (aansprakelijkheid, sancties…).

• Meer informatie over de toegankelijkheidsregeling van uw natuurgebied
   

Kan een buurtweg in een bos of een natuurreservaat afgesloten worden voor alle gebruikers via een toegankelijkheidsregeling?
De toegankelijkheidsregeling heeft volgens het Toegankelijkheidsbesluit van 5 december 2008 betrekking op bossen of natuurreservaten, meer bepaald op:

• Wegen die toegankelijk worden gesteld voor voetgangers, fietsers, ruiters en gespannen
• Stilstaande wateren en niet-gecatalogeerde waterlopen en hun oevers die toegankelijk worden gesteld voor vissers, zwemmers, duikers, kajakkers, zeilers, roeiers en surfers
• Andere oppervlakten (speelzone, hondenzone, bivakzone, vrij toegankelijke zone) die toegankelijk worden gesteld voor voetgangers
   

Ten aanzien van de genoemde gebruikers (voetgangers, fietsers, enz.) kan telkens de toegankelijkheid worden geregeld, en dus ook worden beperkt.

Maar een beheerder kan de gewestelijke bevoegdheden niet zo drastisch uitoefenen dat de federale bevoegdheden gefnuikt worden. Bijvoorbeeld: een toegankelijkheidsregeling gebruiken om een buurtweg in een bos ontoegankelijk te stellen voor één categorie gebruikers, zoals fietsers, is mogelijk. Maar de weg volledig ontoegankelijk stellen voor alle gebruikers, is juridisch voor kritiek vatbaar. De federale wetgeving inzake buurtwegen wordt daardoor immers uitgehold.

• Lees meer over de toegankelijkheidsregeling van uw natuurgebied
   

Heeft een boseigenaar na een openstellingsperiode van 30 jaar nog altijd de mogelijkheid om de boswegen weer af te sluiten? Of is hier sprake van verkrijgende verjaring van een publiekrechtelijk recht van overgang?
Ter verduidelijking:

• Verkrijgende verjaring = middel om, door verloop van een bepaalde tijd en onder de voorwaarden bij de wet bepaald, iets in eigendom te verkrijgen of een bepaald recht te verwerven
• Erfdienstbaarheid van openbaar nut = een erfdienstbaarheid opgelegd ten bate van het algemeen welzijn en niet ten voordele van een erf
• Artikel 10 van het Bosdecreet voert een erfdienstbaarheid van openbaar nut in, namelijk de principiële toegankelijkheid van de boswegen gelegen in (privé)bossen. Hierdoor krijgt het publiek als voetganger het recht op toegang tot de boswegen
   

Opdat er sprake zou zijn van verkrijgende verjaring moeten mensen jarenlang duidelijk gebruik maken van de boswegen, zonder dat ze daar recht op hebben. Vervolgens is het aan de privéboseigenaar om daartegen te reageren. Als die dat dertig jaar lang niet doet, dan zorgt het systeem van verjaring ervoor dat bepaalde rechten aan de gebruiker worden toegekend. De toegankelijkheid van de betreffende boswegen is dan verworven.

Het principe van verkrijgende verjaring is niet van toepassing bij gebruik waarvoor de eigenaar zijn toestemming heeft gegeven. Ook als de gebruiker sowieso het recht heeft om een bosweg te gebruiken, bijvoorbeeld op grond van een bepaalde overeenkomst of een reglementaire akte, is verkrijgende verjaring niet mogelijk.

In voorliggend geval zijn de boswegen sowieso toegankelijk omdat de eigenaar er niet voor geopteerd heeft om ze af te sluiten. De gebruiker beschikt daardoor over een (tijdelijk) specifiek recht van overgang op grond van de betrokken regelgeving (Bosdecreet en Toegankelijkheidsbesluit). Er is dus geen gebruik dat bepaalde rechten overschrijdt en waartegen de eigenaar niet reageert.

Dat is belangrijk, want daardoor kan de openstelling van de boswegen (overeenkomstig de geldende toegankelijkheidsregels) niet leiden tot verkrijgende verjaring van een publiekrechtelijk recht van overgang. De boseigenaar mag de boswegen dus nog steeds afsluiten. 

Wat verstaat men onder ‘voetgangers’?
Het begrip ‘voetgangers’ moet ruim worden geïnterpreteerd: wandelaars, joggers, rolstoelgebruikers, fietsers jonger dan 9 jaar, bestuurders van Segways die beschikken over een beperkte mobiliteit, oriëntatielopers... Deze opsomming is niet limitatief.

• Lees meer over de toegankelijkheidsprincipes voor voetgangers
   

Kan ik als eigenaar of beheerder van een bos aansprakelijk worden gesteld voor schade aan de bezoekers?
De eigenaar of beheerder van een bos of natuurreservaat kan in bepaalde gevallen aansprakelijk worden gesteld voor schade aan de bezoekers. Dat kan het geval zijn: 

• Bij een fout of nalatigheid (bijvoorbeeld het niet tijdig snoeien van scheefstaande bomen)
• Bij een gebrek (bijvoorbeeld een onverwachte put in de weg)
• Bij schade door een dier waarvoor de eigenaar of beheerder verantwoordelijk is (bijvoorbeeld grazers die wandelaars verwonden)
   

Het Vlaamse Gewest heeft echter een polis Burgerlijke Aansprakelijkheid Vlaamse bossen afgesloten die de aansprakelijkheid van de (eigenaars en) beheerders van Vlaamse bossen dekt. Het maakt niet uit of het private of openbare eigenaars betreft. In principe is de burgerlijke aansprakelijkheid gewaarborgd die ten laste kan vallen van bosbeheerders van bossen in het Vlaamse Gewest, uit hoofde van schade veroorzaakt door een ongeval aan het publiek dat gebruik maakt van het bos in overeenstemming met de wetgeving.  

• Lees meer over de verzekering Burgerlijke Aansprakelijkheid in Vlaamse bossen 
   

Mag ik mijn bos afsluiten voor bezoekers?
Als privéboseigenaar hebt u de mogelijkheid om uw privé-eigendom onvoorwaardelijk af te sluiten voor bezoekers. U doet dat via het wettelijk vastgestelde verbodsbord: V.14 ‘verboden toegang – privé-eigendom’. Dit bord wordt niet gratis ter beschikking gesteld, tenzij het wordt gebruikt in een opengesteld privébos om bepaalde deelgebieden ontoegankelijk te stellen.

U kunt de borden zelf (laten) maken. Daarbij moet u wel de modaliteiten met betrekking tot kleur, formaat en afmetingen respecteren zoals vastgelegd in de bijlage bij het BVR van 8 december 2008 betreffende de toegankelijkheid van de bossen en de natuurreservaten.

Het ontoegankelijk stellen van openbare bossen is slechts toegestaan na een machtiging van Natuur en Bos. Voor natuurreservaten moet de ontoegankelijkheid vastgelegd worden via het beheerplan.

• Lees meer over de toegankelijkheidsregeling van uw natuurgebied
   

Mag een jeugdvereniging, zoals Scouts en Gidsen Vlaanderen of Chirojeugd Vlaanderen, bosspelen organiseren in natuurgebieden, inclusief het ophangen en verstoppen van spelmateriaal?
Bosspelen vinden bij voorkeur plaats in toegelaten speelzones en met natuurlijke materialen. De speelzones worden met extra zorg beheerd met het oog op veiligheid en aantrekkelijkheid.

Aangevoerde niet-natuurlijke materialen moet u na afloop van het spel altijd weer mee naar huis nemen. Een spel mag de natuurlijke omgeving niet beschadigen of vervuilen.

• Lees meer over speelzones in de natuur
   

Zijn natuurgebieden dag en nacht toegankelijk?
Als er geen toegankelijkheidsregeling van kracht is, dan zijn natuurdomeinen in principe dag en nacht toegankelijk. Als er wel een toegankelijkheidsregeling is, dan kunt u daarin terugvinden op welke tijdstippen u het gebied mag betreden.

• Bekijk onze goedgekeurde toegankelijkheidsregelingen
   

Mogen wandelaars met honden aan de leiband van de paden af?
Als u met uw hond gaat wandelen in de natuur, dan moet u verplicht op de paden blijven en de hond goed aangelijnd houden, behalve in de hondenlosloopzones. 

• Lees meer over waar u van de paden mag
   

Mogen geocachers hun caches verstoppen op meer dan 3 meter van toegankelijke wegen?
In geen enkel geval mogen caches verstopt worden in dassenburchten, vossenholen, holtes in bomen, ruïnes, moerassen…

In gebieden waar u de paden mag verlaten, mag u caches overal verstoppen, ook meer dan 3 meter verwijderd van de paden.

In gebieden waar u niet van de paden mag, moet u toestemming vragen om uw cache te verstoppen. Als u toestemming hebt, mag u een cache maximaal 3 meter van de weg verstoppen

• Kijk op de kaart of u van de paden mag
• Ontdek hoe u een toestemming kunt aanvragen
   

Wat met wandelingen georganiseerd voor grote groepen?
Georganiseerde groepen wandelaars mogen gaan op de boswegen die vallen onder principiële toegankelijkheid of volgen de regels van de toegankelijkheidsregeling. Ze mogen dus van de paden afwijken in vrij toegankelijke zones en hoeven hiervoor geen toestemming aan te vragen. We raden wel aan om uw activiteit te melden.

Als de activiteit risicovol is, of als er toegangsgelden, inschrijvingskosten of deelnamekosten worden aangerekend, moet er toestemming voor de activiteit gevraagd worden aan de beheerder. Dit geldt niet voor begeleide wandelingen met erkende bos- en natuurgidsen waarbij de toegankelijkheidsregels gerespecteerd worden.

• Wat is een risicovolle activiteit?