Adviezen, controle en waterkwaliteit

Het vangen van vissen in Vlaamse binnenwateren is niet verboden. Vanwege de mogelijke aanwezigheid van vervuilende stoffen ontraadt de Vlaamse overheid wel ten zeerste de consumptie van zelf gevangen vis uit de openbare wateren. Eten van de vis kan gezondheidsrisico’s inhouden. Uit onderzoek is gebleken dat vissen in onze binnenwateren allerlei vervuilende stoffen kunnen bevatten. Vissen staan hoger in de voedselketen en krijgen via hun prooien vervuilende stoffen binnen. Als u zelf gevangen vissen eet, kunt u zelf ook vervuilende stoffen binnenkrijgen. Die zijn potentieel gevaarlijk voor uw gezondheid. Breng uw vangst dus liever niet mee naar de keukentafel.
 

Lood is een giftig metaal en hoort niet thuis in ons leefmilieu. Kies waar mogelijk voor alternatieven. Vislood wordt gebruikt in heel wat verschillende hengeldisciplines om de lijn te verzwaren of om het aas sneller te laten zinken of op de bodem aan te bieden. Lood heeft een negatieve invloed op planten, vissen en andere dieren die onder water leven. Ook voor de mens is lood toxisch en op basis van wetenschappelijk onderzoek blijkt dat lood tal van negatieve gevolgen heeft voor de menselijke gezondheid. 

Nu Europa het gebruik van vislood officieel afkeurt, komen er steeds meer alternatieven op de markt. Zo zijn er tal van loodvrije werpgewichten en loodvrije materialen beschikbaar. Meer informatie en praktische tips rond loodalternatieven vindt u op www.sportvisserijvlaanderen.be/loodalternatievzen.
 

Hebt u een mogelijke overtreding gezien van het visserijreglement? Meld het dan aan de Natuurinspectiedienst van uw regio. Wees voldoende concreet bij uw melding: vermeld de aard van de overtreding, datum en tijdstip en exacte locatie.
 

Merkt u een (dreigende) vissterfte op? Meld het onmiddellijk aan de gemeentelijke milieudienst of de lokale politie. Zij kunnen op het terrein de situatie inschatten en maatregelen nemen.
Een (dreigende) vissterfte kunt u op verschillende manieren herkennen. Een of enkele dode vissen in een waterloop wijzen meestal op een natuurlijke sterfte. Daarvoor hoeft u niets te doen. U grijpt best wel in als u:

• Meerdere dagen na elkaar dode vissen ziet in hetzelfde water
• Meerdere dode vissen ziet over een lange afstand
• De vissen aan het wateroppervlak naar lucht komen happen

Meer informatie vindt u in de brochure ‘Vissterfte herkennen’.

Bij ernstige vissterftes kunnen gemeenten of andere overheden een beroep op het Meldpunt Milieu-incidenten van de Vlaamse Milieumaatschappij. Dit meldpunt verwittigt de waterbeheerder, vraagt advies aan Natuur en Bos en stuurt indien nodig mensen ter plaatse voor staalnames. Vervolgens geeft het meldpunt Milieu-incidenten advies aan de waterbeheerder voor de aanpak van de dreigende of actuele vissterfte. Het meldpunt is er enkel voor overheden en niet voor burgers en is elke dag 24 uur op 24 bereikbaar. Meldingen van burgers gaan via de gemeente zodat die snel ter plaatse kan verifiëren. Zo gaat geen nodeloze tijd verloren aan loze meldingen. De waterbeheerder staat daarna in voor het uitvoeren of coördineren van remediërende acties.

 

Wilt u als visser weten hoe het gesteld is met de waterkwaliteit in een bepaalde visplas of waterloop? Neem dan contact op met de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM). De VMM meet onder meer de kwaliteit van het oppervlaktewater en de waterbodems in de Vlaamse beken, rivieren, vijvers en kanalen. De resultaten van die metingen vindt u op hun website.
 

Als er weinig of geen stroming op een waterloop of vijver zit, bestaat de kans bij warm weer dat er cyanobacteriën of blauwalgen beginnen te bloeien. Ze vormen een blauwgroene, soms roodbruine, olieachtige laag op het water en houden gezondheidsrisico's in voor mens en dier. De naam ‘blauwalgen’ is misleidend, want het zijn geen algen of wieren, maar bacteriën. De wetenschappelijke naam voor blauwalgen is cyanobacteriën. Er zijn meer dan 2000 soorten cyanobacteriën en ze behoren tot de oudste levensvormen op aarde. De blauwalgen houden gezondheidsrisico's in voor mens en dier omdat ze gifstoffen (toxines) kunnen produceren die in het water terecht komen. Hoewel niet alle soorten blauwalgen toxisch zijn, is het overgrote deel dat wel.

Dieren en mensen kunnen ziek worden bij contact met water dat gifstoffen van blauwalgen bevat. Dat contact kan via de mond, huid of via inademing verlopen. Zo kunnen mensen en dieren bij inname van water met gifstoffen van blauwalgen maag- en darmklachten (zoals diarree en braken) krijgen. Contact met het water kan ook leiden tot huidirritatie, zoals jeuk en rode vlekken, tot irritatie van de ogen en oren, hoofdpijn, luchtwegklachten, allergische reacties en astma. Daarnaast komen duizeligheid, ademhalingsproblemen, sloomheid en kramp voor.

Blauwalgen kunnen ook een negatieve impact hebben op in het wild levende dieren. Bij een massale toename van blauwalgen in oppervlaktewater wordt de voedselketen in het water verstoord omdat blauwalgen minder eetbaar zijn voor waterdieren dan ander plankton. Daarnaast veroorzaken blauwalgenbloei grote schommelingen in de zuurstofhuishouding die schadelijk kunnen zijn voor waterdieren. Die schommelingen worden veroorzaakt doordat overdag het waterzuurstofgehalte piekt door massale fotosynthese door de blauwalgen, terwijl ’s nachts het zuurstofgehalte sterk daalt omdat de algen dan veel zuurstof verbruiken.

Wanneer in het najaar de algen massaal afsterven, kan het zuurstofgehalte bovendien zo sterk dalen dat vissen en andere waterdieren sterven. Ten slotte bevordert zuurstoftekort in het water de ontwikkeling van botulisme, wat dodelijk is voor watervogels en vissen. Massale groei van blauwalgen is dus slecht nieuws voor de waterdieren.

Mogelijk stapelen de toxines van blauwalgen zich ook op in de organen en het spierweefsel van watervogels. Daarover is nog niet veel wetenschappelijke informatie beschikbaar. Bij gebrek aan meer duidelijkheid wordt aanbevolen om waterwild niet te consumeren als dat afkomstig is van gebieden waar blauwalgenbloei voorkomt. Het is eveneens aan te raden om ook in de periode na de blauwalgenbloei geen vis of waterwild te consumeren omdat de toxines nog lang in vis en waterwild aanwezig kunnen blijven. Het koken van voedsel verwijdert de toxines niet.

Omdat watervogels en jachtwild mobiel zijn en niet steeds in dezelfde waterloop of vijver drenken of foerageren, is het een algemeen advies om geen wilde watervogels te consumeren zodra er op diverse plaatsen blauwalgenbloei gesignaleerd wordt.

• Lees meer over  blauwalgenbloei op de website van de Vlaamse Milieumaatschappij: waar kunt u blauwalgenbloei melden en wat kunt u als land- of tuinbouwer of als eigenaar van een private vis- of recreatievijver doen om blauwalgenbloei tegen te gaan?
• Actuele locaties op de waterwegen, dat zijn de kanalen en grote rivieren onder beheer van De Vlaamse Waterweg, waar blauwalgen voorkomen.